Επιστολή στον Καλοκαιρινό από τους αρχιτέκτονες Ηρακλείου ενόψει της συνάντησης με την Μενδώνη
Επιστολή προς τον δήμαρχο Ηρακλείου με θέμα «Καταχρηστική επιβολή πολεοδομικών μεγεθών από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, εκτός των θεσμοθετημένων ζωνών ελέγχου της, γύρω από τα τείχη», απέστειλε ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων νομού Ηρακλείου
Με αφορμή την επικείμενη επίσκεψη στο Ηράκλειο της υπουργού Πολιτισμού κ. Λίνας Μενδώνη και την ορισθείσα συνάντησή της με τον δήμαρχο Ηρακλείου κ. Αλέξη Καλοκαιρινό, με θέματα συζήτησης που αφορούν στην αξιοποίηση και χρήση της Ενετικής Οχύρωσης της πόλης του Ηρακλείου, ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Ν. Ηρακλείου (Σ.Α.Ν.Η.) απέστειλε στον δήμαρχο Ηρακλείου ενημερωτική επιστολή με θέμα την καταχρηστική επιβολή πολεοδομικών μεγεθών που ασκεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου (ΕΦ.Α.Η.) γύρω από τα τείχη, πέραν και εκτός των θεσμοθετημένων ζωνών ελέγχου της και με αίτημα την αναστολή- κατάργηση της συγκεκριμένης πρακτικής.
Στην επιστολή του Σ.Α.Ν.Η. προς τον δήμαρχο Ηρακλείου, αναφέρονται τα εξής:
«Ο οριοθετημένος αρχαιολογικός χώρος του Ηρακλείου είναι ένας ολοζώντανος πλήρως λειτουργικός ιστορικός αστικός ιστός. Καταλαμβάνεται δε, στην μεγαλύτερη έκτασή του, από σύγχρονα κτίρια και δραστηριότητες που έχουν αναπτυχθεί κυρίως από το 1950 και μετά, ανάμεσα και δίπλα σε βενετσιάνικες, οθωμανικές κατασκευές και κάποιο απόθεμα κτιρίων του εκλεκτικισμού των αρχών του 20ού αιώνα. Ως αρχαιολογικός χώρος, χαρακτηρισμένος με υπουργική απόφαση (ΦΕΚ 360Β/1965), και μετά την επίσημη οριοθέτηση του (ΦΕΚ 92/Τεύχος ΑΑΠΘ/2012), στην παλιά πόλη του Ηράκλειου, και σε μία ζώνη πλάτους ενός οικοδομικού τετραγώνου, περιμετρικά της εξωτερικής πλευράς της ενετικής οχύρωσης, επιβάλλεται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου (ΕΦΑΗ), μορφολογικός έλεγχος στις κατασκευές ή τις ανακαινίσεις των όψεων των κτηρίων καθώς και έλεγχος εκσκαφών, αν απαιτείται. Πέραν τούτων, το Ηράκλειο έχει και άλλες θεσμοθετημένες περιοχές στις οποίες εφαρμόζονται παρόμοιοι έλεγχοι.
Τελευταία, μέλη του συλλόγου μας εκφράζουν ενστάσεις (και παράπονα) ότι και σε σημεία της πόλης, εκτός των ως άνω οριοθετημένων περιοχών, η ΕΦΑΗ απαιτεί να διενεργεί μορφολογικούς ελέγχους, με επιβολή και περιορισμού του τελικού ύψους των προτεινόμενων κτιρίων. Αποτέλεσμα αυτού είναι να μην μπορεί να εφαρμοστεί ο οικοδομικός κανονισμός (ΝΟΚ) με τα επιτρεπόμενα ύψη κτιρίων που θεσμοθετεί, σε περιοχές που αυτό δεν προβλέπεται νομοθετικά και αιφνιδιάζει εκ των υστέρων. Δηλαδή, το τελικό ύψος που είναι νόμιμο κατά περίπτωση σύμφωνα με την πολεοδομική νομοθεσία, να μην μπορεί να εφαρμοοστεί και να «χορηγείται» συνήθως έγκριση για λιγότερα μέτρα ύψος. Το νομοθετικό απόσπασμα που επικαλείται η Υπηρεσία είναι το άρθρο 10 §2 του Ν.4858/2021 (που όμως αφορά σαφώς και μόνον στην έγκριση για εκμετάλλευση λατομείων και μεταλλείων), όπου στο τέλος της παραγράφου αναφέρεται συγκεκριμένα «…..Η έγκριση δεν χορηγείται εάν, λόγω της απόστασης από ακίνητο μνημείο, της οπτικής επαφής με αυτό, της μορφολογίας του εδάφους και του χαρακτήρα των ενεργειών για τις οποίες ζητείται, κινδυνεύει να προκληθεί άμεση ή έμμεση βλάβη στο μνημείο».
Επειδή η σύγχρονη πόλη του Ηρακλείου έχει αναπτυχθεί νοτίως και σε ανωφέρεια σε σχέση με την παλιά πόλη και την οχύρωσή της, όλα τα κτήρια σε μεγάλη έκταση, με τελικό ύψος πάνω από 20 ή και λιγότερα μέτρα, δυνητικά έχουν θέαση από τα τείχη. Άρα, κατά τη γνώμη της Υπηρεσίας, επειδή θα έρχονται σε οπτική επαφή με τα τείχη, πρέπει να εφαρμόζεται η συγκεκριμένη διάταξη, με περιορισμό του ύψους τους για την τελική απόκρυψή τους. Με άλλα λόγια ένα κτήριο που βρίσκεται σε απόσταση, εκτός και πίσω (σε σχέση με τα τείχη) από την οριοθετημένη ζώνη ελέγχου, εξακολουθεί να αποτελεί απειλή για άμεση ή έμμεση βλάβη στον οριοθετημένο αρχαιολογικό χώρο, επειδή θα έχει πιθανή οπτική επαφή η κορυφή του, ανεξάρτητα από την μορφή του και επίσης σχεδόν ανεξάρτητα από την μορφή και το ύψος του υφιστάμενου μετώπου προς τα τείχη. Η λογική αυτή μεταφράζεται τελικά σε επιβολή πολεοδομικών κανόνων κατά περίπτωση, οι οποίοι μάλιστα δεν είναι εξ αρχής γνωστοί, με ανάγκη για σοβαρές και πιθανά ριζικές εκ των υστέρων τροποποιήσεις της υποβληθείσας μελέτης.
Τι ερωτήματα άραγε προκαλεί η συγκεκριμένη λογική για τα σύγχρονα κτίρια εντός του κηρυγμένου χώρου; Όλα τους προκαλούν βλάβη επειδή υπάρχουν; Να γκρεμιστούν; Να παγιωθούν ως τέλεια στο χρόνο;
Θεωρούμε ότι η οριζόντια εφαρμογή περιορισμού του ύψους, ειδικά σε περιοχές εκτός των θεσμοθετημένων ζωνών ελέγχου, δεν αποτελεί λύση αλλά άλλοθι για την αποφυγή ή την αδυναμία άσκησης ουσιαστικού ελέγχου της ποιότητας των αρχιτεκτονικών προτάσεων σε ένα ιστορικό τόπο από τη μια, αλλά ζωντανό, εξελισσόμενο και περίπλοκο αστικό κέντρο από την άλλη.
Ζητούμε λοιπόν να σταματήσει η επιβολή πολεοδομικών μεγεθών που ασκείται καταχρηστικά και καθ’ υπέρβαση των κανόνων και του Νόμου, εκτός των θεσμοθετημένων ζωνών ελέγχου και παρακαλούμε να εκδοθεί κανονιστική διευκρινιστική εγκύκλιος για το θέμα. Τέλος, εφ’ όσον οι κατά τόπους υπηρεσίες του ΥΠΠΟ, ειδικά σε τόσο δυναμικές περιοχές όπως το Ηράκλειο Κρήτης, οφείλουν να ασκούν ουσιαστικό, γόνιμο και γρήγορο έλεγχο των κατασκευών, θα πρέπει να υπάρξει άμεσα μέριμνα για την επαρκή στελέχωση τους (των Εφορειών Αρχαιοτήτων) με διπλωματούχους αρχιτέκτονες, οι οποίοι είναι οι μόνοι ειδικοί και επαρκώς καταρτισμένοι για να ασκούν μορφολογικούς-αρχιτεκτονικούς ελέγχους σε σύγχρονες αρχιτεκτονικές προτάσεις».
