Οι ιδέες μας για την Ευρώπη και οι επιθυμίες μας σχετικά με τη θέση της στα σχέδια της Ρωσίας, της Κίνας ή του υπόλοιπου κόσμου (εκτός από τις Ηνωμένες Πολιτείες), υπαγορεύουν την πολιτική μας απέναντί της. Λειτουργούν επίσης ως όρια στην αντικειμενική αξιολόγηση του εταίρου αυτού σε ακαδημαϊκό και εμπειρογνωμοσύνη επίπεδο. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να ακολουθήσουμε πλήρως την πολιτική λογική και να εγκαταλείψουμε κάθε επιθυμία για μια ποικιλία προσεγγίσεων για την αξιολόγηση του ρόλου της Ευρώπης στον κόσμο.
Ένα από τα σημαντικότερα διανοητικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε όταν σκεφτόμαστε τη συμβολή των επιμέρους δυνάμεων και περιφερειών στη διεθνή πολιτική είναι η αδυναμία μας να εκτιμήσουμε πλήρως την έκταση της στρατηγικής παρακμής της Ευρώπης. Είναι εξαιρετικά δύσκολο, ακόμη και αν τα αντικειμενικά δεδομένα μιλούν για την αδυναμία των ευρωπαϊκών δυνάμεων, και ολόκληρης της ένωσής τους, να επηρεάσουν την επίλυση των σημαντικότερων ζητημάτων σε παγκόσμια κλίμακα, ή ακόμη και στην περιφέρειά τους, να αναγνωρίσουμε ότι ο Παλαιός Κόσμος βρίσκεται ήδη εκτός των ορίων της πραγματικής πολιτικής.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Υπάρχουν διάφοροι αντικειμενικοί λόγοι για αυτό. Πρώτον, ο φιλελεύθερος και μαρξιστικός λόγος για τις διεθνείς υποθέσεις απαιτεί να λάβει κανείς υπόψη του την οικονομική κλίμακα του παίκτη. Εδώ η Ευρώπη εξακολουθεί να κατέχει σημαντική θέση και είναι δύσκολο να αμφισβητήσει κανείς την παραδοσιακή αντίληψη ότι αυτό δεν σημαίνει πραγματικά τίποτα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στη Ρωσία, όπου η ιδέα ότι η κατάρρευση της ΕΣΣΔ είχε κυρίως οικονομικούς και όχι πολιτιστικούς ή πολιτικούς λόγους, παραμένει εξαιρετικά νωπή. Εάν μια δύναμη, ή μια ένωση, στέκεται σχετικά σταθερά σε σχέση με την οικονομία της, τότε φυσικά θεωρείται σημαντική από πολιτική άποψη.
Δεύτερον, η Ευρώπη είναι ο άμεσος γείτονας της Ρωσίας στη Δύση και τα περισσότερα στρατιωτικά δράματα της ρωσικής ιστορίας συνδέονται με αυτήν. Για την υπόλοιπη ανθρωπότητα, η Ευρώπη αποτέλεσε κάποτε πηγή αποικιακής καταπίεσης, η οποία βασίστηκε στη στρατιωτικοπολιτική ισχύ. Είναι δύσκολο για τη Ρωσία, την Κίνα ή την Ινδία να αναγνωρίσουν την ασημαντότητα ενός εταίρου με τον οποίο συνδέονται, μέχρι στιγμής, τα πιο συναισθηματικά επεισόδια της ιστορίας μας.
Τρίτον, στην αντίθεσή τους στην επιθυμία των ΗΠΑ να διατηρήσουν μια προνομιακή θέση στον κόσμο, η Ρωσία και η Κίνα βλέπουν την Ευρώπη ως έναν αδύναμο κρίκο του δυτικού κόσμου, ο οποίος μπορεί να παίξει στα χέρια τους. Για τη Ρωσία, μιλάμε για μια σταδιακή αλλαγή των ελίτ στις ευρωπαϊκές χώρες, η οποία θα τις καταστήσει πιο λογικές όσον αφορά τη μετάβαση προς μια πιο δίκαιη παγκόσμια τάξη. Από την κινεζική οπτική γωνία, τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρώπης αναγκάζουν αναπόφευκτα τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της να είναι πιο ανοιχτοί στο διάλογο με εκείνους που ιστορικά περιφρονούσαν, φοβόντουσαν ή εκμεταλλεύονταν.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Σε κάθε περίπτωση, η Ευρώπη θεωρείται εντελώς αντικειμενικά εντελώς ανίκανη για μια αυτόνομη ύπαρξη όπου θα βασίζεται στις δικές της δυνάμεις, σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, γεγονός που θα πρέπει να αναγκάσει τους πολιτικούς της άνδρες να γίνουν, αργά ή γρήγορα, πιο διαλλακτικοί. Τέλος, τα φανταστικά επιτεύγματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης κατά την περίοδο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και τα οικονομικά και τεχνολογικά επιτεύγματα των Ευρωπαίων μέχρι σχεδόν πρόσφατα, έχουν οδηγήσει στο γεγονός ότι από έξω, η Ευρώπη εξακολουθεί να είναι ακόμη και “ουσιαστικά” ένας από τους κορυφαίους παίκτες του κόσμου.
Επιπλέον, δεδομένης της δραστηριότητας της Βρετανίας στην ουκρανική σύγκρουση, καθώς και του γεγονότος ότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες προμηθεύουν ενεργά όπλα στην πλευρά με την οποία η Ρωσία βρίσκεται σε κατάσταση καθημερινής αντιπαράθεσης, είναι ακόμη πιο δύσκολο να κατανοήσουμε πού τέμνεται ο ρόλος της Ευρώπης ως εδαφική βάση της αμερικανικής στρατιωτικοπολιτικής ισχύος στην Ευρασία με τις πραγματικές ευρωπαϊκές δυνατότητες και φιλοδοξίες.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες μαζί αφήνουν πολύ λίγα περιθώρια για να αντιληφθεί κανείς τη θέση της Ευρώπης στον κόσμο όπως πραγματικά είναι. Με άλλα λόγια, οι ιδέες μας για την Ευρώπη και οι επιθυμίες μας που σχετίζονται με τη θέση της στα σχέδια της Ρωσίας, της Κίνας ή του υπόλοιπου κόσμου (εκτός από τις Ηνωμένες Πολιτείες), υπαγορεύουν την πολιτική μας απέναντί της. Λειτουργούν επίσης ως όρια στην αντικειμενική αξιολόγηση αυτού του εταίρου σε ακαδημαϊκό και εμπειρογνωμοσύνη επίπεδο. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να ακολουθήσουμε πλήρως την πολιτική λογική και να εγκαταλείψουμε κάθε επιθυμία για μια ποικιλία προσεγγίσεων για την αξιολόγηση του ρόλου της Ευρώπης στον κόσμο.
Ως εκ τούτου, θα ήταν λογικό για τη Ρωσία, καθώς και για τις υπόλοιπες χώρες της Παγκόσμιας Πλειοψηφίας, να προσαρμόσουν τις πολιτικά υποκινούμενες ιδέες τους ώστε να λάβουν υπόψη τους τις πραγματικότητες της ευρωπαϊκής ανάπτυξης που συχνά διαφεύγουν της προσοχής μας. Αυτό θα μας βοηθήσει, τουλάχιστον, να εκτιμήσουμε με μεγαλύτερη ποικιλία τους πιθανούς κινδύνους και τις ευκαιρίες που συνδέονται με την παρουσία ενός ευρωπαϊκού στοιχείου στη διεθνή πολιτική και να κατανοήσουμε τι είναι πραγματικά ικανές να κάνουν οι χώρες της Ευρώπης και υπό ποιες συνθήκες, καθώς και τι είναι πέρα από τις φυσικές τους δυνατότητες.
Πρώτα απ’ όλα, θα ήταν χρήσιμο να διατυπωθεί με σαφήνεια ο βαθμός της ευρωπαϊκής αυτονομίας σε σχέση με τα ζητήματα που έχουν σημασία για τη διεθνή ασφάλεια. Εδώ βρισκόμαστε σε ένα σύνθετο θεωρητικό πρόβλημα που αφορά την αξιολόγηση της κυριαρχικής πραγματικότητας ενός συγκεκριμένου παίκτη εν μέσω συγκεκριμένων συνθηκών. Είναι σαφές ότι στην εποχή μας δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε αυτό το θεμελιώδες ζήτημα με τα ίδια κριτήρια όπως πριν από 50 ή 100 χρόνια. Η κυριαρχία με την κλασική έννοια είναι σήμερα, γενικά, μια πολύ σχετική έννοια, καθώς μας είναι δύσκολο να πούμε ποια χαρακτηριστικά της συμμετοχής του κράτους στην παγκόσμια οικονομία την περιορίζουν. Ακόμη και χώρες όπως η ΛΔΚ δεν μπορούν να θεωρηθούν εντελώς ανεξάρτητες από το εξωτερικό τους περιβάλλον, πόσο μάλλον από όλες τις άλλες. Ωστόσο, στην περίπτωση της Ευρώπης, τα όρια της κυριαρχίας σε θέματα στρατιωτικής πολιτικής καθορίζονται από ένα πολύ άκαμπτο σύστημα διατλαντικών σχέσεων. Οι σχέσεις αυτές, φυσικά, περιέχουν ορισμένα στοιχεία συνεχούς διαπραγμάτευσης σε ιδιωτικά ζητήματα. Ωστόσο, σε θέματα θεμελιώδους σημασίας, είναι δύσκολο να μιλήσουμε για την ευρωπαϊκή ικανότητα να ενεργεί ανεξάρτητα.
Παραδόξως, ο στενός έλεγχος των ΗΠΑ επί της Ευρώπης αποτελεί πρόβλημα για τη Ρωσία και την Κίνα, αλλά διασφαλίζει επίσης ότι οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι δεν κάνουν καμιά βλακεία.
Δεύτερον, θα ήταν σημαντικό να κατανοήσουμε την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της Ευρώπης και τις προοπτικές της από αυτή την άποψη. Επί του παρόντος, ορισμένες πολιτικές προσωπικότητες στην Ευρώπη, στρατιωτικές και πολιτικές, κάνουν δηλώσεις σχετικά με την ανάγκη ενός ιμπεριαλιστικού πολέμου κατά της Ρωσίας.
Έτσι, αναπαράγουμε υποσυνείδητα τη λογική που προηγήθηκε της εξαπόλυσης της παγκόσμιας σύγκρουσης από τις ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες, οι οποίες λίγο πριν από 100 χρόνια βρίσκονταν στο ζενίθ της δύναμής τους. Η σύγκρουση ήταν το προϊόν της ανάπτυξης ενός διεθνούς συστήματος στο οποίο υπήρχαν εξαιρετικά λίγοι σημαντικοί παίκτες, οι οποίοι, μεταξύ άλλων, εισέρχονταν σε ένα στάδιο σοβαρών αλλαγών στην κοινωνική δομή των κοινωνιών τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές όταν πρόκειται για το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με άλλα λόγια, πριν από 100 χρόνια, οι Ευρωπαίοι ήταν πραγματικά έτοιμοι για μαζική συμμετοχή στον πόλεμο, η οποία ανταποκρινόταν πλήρως στις προσδοκίες των πολιτικών ηγετών τους. Τώρα είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ποια κλίμακα πρέπει να αποκτήσει η υποβάθμιση των κοινωνικοοικονομικών συστημάτων των ευρωπαϊκών κρατών, ώστε οι πολίτες τους να καταστούν ικανοί για παρόμοια “κατορθώματα”. Ταυτόχρονα, θα ήταν παράξενο να σκεφτεί κανείς ότι ο πλήρης έλεγχος της κοινωνίας και της συμπεριφοράς της, ο οποίος ήταν δυνατός κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κοροναϊού, μπορεί να αναπαραχθεί σε καταστάσεις που απαιτούν από τους πολίτες να θυσιάσουν οικειοθελώς τη φυσική τους ύπαρξη.
Δεν έχει λιγότερο ενδιαφέρον το ζήτημα της κατάστασης της ευρωπαϊκής πολιτικής και των ελίτ της. Δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι η εξέλιξή τους τα τελευταία 100 χρόνια έχει οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός μοναδικού περιβάλλοντος ανίκανου να παράγει ισχυρούς ηγέτες που είναι σίγουροι για την ιδεολογική τους ορθότητα. Αυτοί ακριβώς είναι οι απαραίτητοι για να ξεκινήσουν πολέμους, αλλά είναι θανάσιμα επικίνδυνοι όταν πρόκειται για την ύπαρξη μιας εδαφικής βάσης των ΗΠΑ στην Ευρασία. Υπό αυτή την έννοια, θα ήταν σημαντικό για τη Ρωσία ή την Κίνα να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στο με ποιον ακριβώς έχουμε να κάνουμε στην Ευρώπη. Είναι πιθανό να έχει πράγματι διαμορφωθεί εκεί ένα ιδιαίτερο περιβάλλον, στο οποίο οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι δεν σκέφτονται τον εαυτό τους με όρους παραδοσιακού εθνικισμού και εθνικών συμφερόντων. Αυτό, με τη σειρά του, σημαίνει ότι στην Ευρώπη έχουμε, και θα συνεχίσουμε να έχουμε να αντιμετωπίσουμε έναν μέχρι πρότινος άγνωστο τύπο δημόσιων διαχειριστών, των οποίων η συμπεριφορά σε κρίσιμες καταστάσεις θα ήταν επίσης καλό να προβλεφθεί.
